Competenties zien als Rotterdamse zeecontainers
In nascholingscursussen hoor ik docenten nog wel eens zeggen, wat zijn competenties eigenlijk. Een terechte vraag, de onderwijskunde heeft zich erop stuk gebeten. Competenties vind ik als Rotterdammer op zeecontainers lijken. Een container is een abstract vervoermiddel. Een transportmiddel van 33,1 m³. Competenties lijken op containers, ze bevatten allerlei antwoorden, verslagen, werkstukken en presentaties van studenten. Elke container wordt gevuld met representatief materiaal. Aan het eind van de opleiding presenteert de student een meesterstuk. Die komt voort uit die waardevolle lading.
Wat in die containers geschoven wordt, bepaalt de docent of het team dat het onderwijs bedenkt. De examencommissie geeft als een douanepost een stempeltje als de juiste spulletjes de container in gaan. Smokkelen of frauderen met eigendommen van anderen moeten zij voorkomen. Uiteindelijk worden zij aangesproken op juist gevulde containers. De examencommissie weet wat containers bevatten en hoe al die onderdelen op elkaar ingrijpen. De inhoud van de containers is dus meer dan een verzameling losse producten.
In hoeverre de containers identiek materiaal bevatten hangt sterk af van het type opleiding. Sommige opleidingen leiden uniform op, containers van studenten bevatten identieke producten. Er zijn ook opleidingen waar containers met persoonlijk materiaal gevuld worden. Studenten beslissen grotendeels zelf hoe zij werkstukken, presentaties, rapporten, e.d. uitwerken. De containers van deze opleidingen hebben niet dezelfde kleuren maar zijn eigenzinnig met graffiti bespoten. De douane van die opleidingen laat allerlei unieke werkstukken toe.
Denken in termen van containers doet mij realiseren dat elke container voldoende bewijzen moet bevatten van kundes en kennis. De ene container kan dus niet uitpuilen, en de andere half gevuld zijn. Elke container bevat bewijzen die de bekwaamheden van studenten uitdrukken. Als de deuren van de containers opengaan zie ik aan de bewijzen dat de student een vaktaal beheerst, tot waardevolle creaties komt, zichzelf doelen stelt, kritiek gebruikt…etc. Deze stapel containers toont de vakman.
Nog even dit over zeecontainers als metafoor. Containers zonder inhoud zijn net als competenties niets. Het zijn slechts woorden, of in dit geval staal. Studenten vullen hun containers tijdens de opleiding op onze aanwijzingen. Met de inhoud kunnen zij de boer op. De inhoud stelt ze in staat om aan te sluiten bij vakgenoten. Ze kunnen meepraten, meeschrijven, meedenken. De inhoud van de containers zal zich na het hbo steeds verversen. Studenten zullen hun containers dan zelf vullen. Zonder toezicht van bevrachtigers of douane.
Rene van Kralingen (december 2017)
